
Us Velbeder Platt
Die besongere Stellong van us Platt
Kott gesait köun men dat Velbeder Platt met Hermann Bredtman sua beschriewen, wie en sinem Gedicht „Us Velbeder Platt“.
Äwer domet alleïn es et nit gedonn. En sinem Buëk „Die Velberter Mundart“ van 1938 het Hermann Bredtmann „die dialektgeographische Stellung des Velberter Platt und ihre sprachliche Eigenart“ besongesch behangelt. Bös dohen wor dat Velbeder Platt, angesch äs angere bergische Mongdaaten, wessenschaftlech noch nit erforscht. Wall send vor 150 Johren en der Tiedschreft „Die deutschen Mundarten“ van dem bekangten Sprookforscher Friedrich Woeste en paar Stöckskes en Velbeder Platt gebreit on dotou de eïn of angere Henwies gegewen woden. Dotou het Bredtmann 1938 en sinem Buëk fastgestault, dat sech dat Velbeder Platt en den 80 Johren bes dohen en keïner Wies verängert het, ofwall de Enfloss vam Huachdütschen ömmer miahr tougenömen het. Nu send seït 1938 ouch alt wiër 70 Johr dohen met Kriechsjohr, Nohkriechstied, Flüchtlengsström on Touwanderong. Dat Velbeder Platt es dodörch em Ömgang noch völl miahr tröckgegangen. Dat Stöckskes „Hengstemäneken“ van vör 150 Johr zeïgt äwer, dat sech em Velbeder Platt seïtdem niks gruat verängert het. Dat sech dat Velbeder Platt bös vandaach trotz allem noch temlech gehaulen het, dat het wall ouch domet tedonn, dat Velbet lange Tied arch afgeschieden huach owen om Berg log. De Verkiahr geng lang eïnfach dran vörbeï.
Wat ganz besongesch es et, dat heï beï us en paar Sprookgrenzen verloupen. Öm dat te zeïgen, lett heï en Kaat ut dem Buëk van Bredtmann beï.
Do es eïnmol die „Benrather Linie“, die die Grenz es töschen Niederdütsch on Huachdütsch resp. Mitteldütsch. En der Mett vam 1. Johrdusend het die Trennong van Huach- on Niederdütsch stattgefongen, wobeï sech die Metlaute (Konsonanten) t, p, on k zu s, ss, z- f, pf on ch verschowen hant, tem Beïspell Water tou Wasser, open tou offen, maken tou machen. De Ongerschied töschen den niederdütschen Mongdaaten süht men besongesch em Bergschen, wo Franken on Sachsen tesamen gestuaten send. Do lett die Grenz töschen der fränkischenon der sächsischen (niedersächsischen) Mongdaat, die westfälische Linie. Westlech van döser Grenz wed niederfränkisch oder rheinisch gekallt, wie alsua en Velbet. Dat es ouch teglicks die Grenz töschen Rhinlangd on Westfalen, die beï us längst vam Deilbach verlöppt. Beï us heïscht et tem Beïspell ech, mech on dech on op der angern Sitt ek, mek on dek, wie en Langenberg.
Dann göwt et östlech on nördlech van Velbet noch die Uerdinger Linie, wo et dössits ech on jensits ek heïscht.
Die Velbeder Mongdaat lett toudem vör allem tesamen met Hilgens, Wölfrott on Mettmann em suagenanden Hongdgebiet. Dat heïscht deshalw sua, weïl se beï us heï Hongd sagen on em üewrigen Bergschen -wie en Solingen on Remscheïd- Hongk gesait wed. Ne Eïgenaat es ouch, dat beï völlen Wööt am Eng dat e afgestuaten wed, wie beï Hipp statt Hippe, Kapp statt Kappe, Kerk statt Kerke, Trapp statt Trappe.
Erhaulen hant sech ouch noch ne ganze Reïh van Wööt, die et sua en de Schreftsprook nit göwt, wie
Awelt - Ambos
baten - genügen
Focht - Ofenklappe
Enkels - Tinte.
Toudem send manche Fremdwööt en et Velbeder Platt üewergegangen on weden äs suane koum noch erkangt, wie
dörmeln - schlafen
Fork - Gabel
Kitschen - Gefängnis
Kurasch - Mut
Parleplüm - Regenschirm
Posselin - Porzellan
Wie sait Hermann Bredtmann:
Dat Velbeder Platt es defteg on hatt, dobeï eïnfach on klor ...
Et het äwer ouch sin Eïgenaat bös vandaach nit verloren. Dat es ouch en Teïchen doför, wie stark die Sprook es.